Si seus lassaus ca su burricheddu, gira, gira hat molliu su trigu e immoi si depeus ponni a fai farra.
In su chi nd’eus bogau de su potellit’e sa mola c’est, totu amesturau: su sceti, su civraxu, su poddini fini e grussu e sa simbula e bisongiat a iscerai is varias cosas. Cussas fainas impiciànt is femina de domu paricias dis a sa cida cun grandu abilesa de manu frutu de unu imparu chi mamas e aiaias donant a is fillas fintzas de is setti-ottannus. In s’apposent’e su strex’e fenu fiant apicadas totu is ainas chi serbìant.
Sa primu faina fiat cussa de ndi bogai su poddini. A pitzus de una cadira corcada in terra de fiancu, aiaia, poniat unu canisteddu sterriu cun nd’unu pannitzu biancu e aintru, sa taula de sedatzai; una cadiredda bascia po si setzi e a fiancu su saccu de su molliu, sa turra ‘e linna, ciulirurus, sedatzus, palineddas, crobis e crobeddas po ponni is varias cosas.
Po primu cosa pigàt su sedatztu ‘e seda e movendiddu a “bai e torra”, girendiddu e assachitendiddu a sa taula, ndi bogàt su sceti. Su chi abarràt si ponìat in d’una polinedda e girendidda a sitzigorru su civraxiu e su poddini, prus lebius, s’arregolliant in mesu e si boddìant cun sa turra ponendiddus a pati. Su chi abarràt, sa simbula, si cerrìat ancora cun d’unu ciuliru ‘e giuncu fini fini e sin di bogàt sa simbula fini po fai is cocois e, a parti, sa simbula grussa chi s’imperàt po coxinai a minestra e po fai sa simbula fritta. Sa propriu faina si fìat cun atrus ciulirus e polineddas po iscerai su ci civraxu, su poddini fini e su grussu. Fortzis po allebiai sa fadiga, is feminas, fendi sa farra, cantànt mutetus e cantzonis a curba accumpangiadas de s’arrepicu de su sedatzu in sa taula.
Sa faina de fai su pani incumentzàt su merì prima. S’aprontàt totu su chi serbìat s’incrasi: tiallas biancas, burras, cranisteddus, crobis, gorteddus, ferrus e sarretas. Una crobi de isceti e una de simbula. In dogniuna si fiat una funtanedda e si poniat unu pagu de frammentu allogau de sa cida ainnantis e iscallau in d’una cicara di acua tepida. Cun sa punt’e i didus s’amesturàt cun d’unu pagu de farra e s’aciuvàt in sa crobi. Sa propriu cosa si fiat cun sa simbula. Si coberìat cun d’unu pannitzu e una burra po favoressi, cun su tebiori, s’axedadura.
S’incrasi, a su chitzi, incumèntzat is fainas. Aintru de una xivedda si poniat sa farra preparada su merì prima, si ghetàt acua tepida, unu pagu salia e cun is manus si impastàt acumassendi, ghetendi acua e strechendi cun is pinnigosus fintzas chi s’impastu fessit prontu. Su sponjau si pretzìat in arrogus tundus e si ponìant in d’unu canisteddu sterriu a tialla bianca cun dus didus de farra chi serbit a istesiai, impari a is cucullonis de sa tialla, is formas, po non si apicigai a pari. Si coberìat totu cun d’un’atera tialla e is burras po favoressi s’axedadura.
Po su pan’e simbula su traballu fiat unu pagu divressu. Acovecada sa crobi de sa simbula in sa xivedda e ghetada s’acua tepida salia e s’impastàt finas a formai su cumassu, un’impastu bellu perperu chi, fatu a arrogus mannus, beniat postu in sa mesa de fai pani, mesa apposita chi non mancàt mai in donnia domu.
Incumentzàt sa ciuexidura, a sa cali, a bortas si domandàt s’ajudu de calencun’omini poita fiat traballosa meda. Si pigàt s’arrogu de sa pasta, si strecàt cun su pramu de sa manu tirendidda a dognia parti e cumassendidda torra po bortas medas fintzas a candu fessit moddi e lisu. Candu totu is arrogus funti traballaus si tòrrant a ponni impari su cumassu, sempri ciuexendiddus chi apoi s’imboddicàt in d’unu pannitzu, de manera chi non s’acardòngit. De cussu cumassu si ndi segàt is arrogus, de mannarias diversas a segundu su pani chi si olìat fai: pani pesau o baietorra o cocoi. Is cocois benìant traballaus cun is ferrus e is sarretas. Si ponìat, totu custu puru, in d’un’ateru canisteddu crobetu a lentzoru e a burras po axedai.
Aiaiu, in su mentris chi is feminas pesanta su pani, andàt a segai, su sossoini po fai sa scova, ndi calàt de s’umbragu is fascinas de murdegu e de modditzi e una fascinedda de sarmentu po allumiai.
Candu su pani incumèntzat a essi axedu poniat fogu a su sarmentu e ddu spingìat aintra de su forru cun su su fruconi aciungendi, a una a una is fascinas. Candu sa braxa fiat calada dda sparzinada in totu su fund’e forru cun s’impellidori e candu setzìat a fundu, cun sa scova preparada, arreconàt sa braxa abarrada in sa buca de su forru.
Est s’ora de inforrai. Po primu s’inforrant is costeddas chi coìant allestru. Si pigàt una forma de isponjau e si ponìat in sa palia’e forru de linna, si traballàt fintzas a fai un’aneddu e s’inforràt Po is maritzòsus is formas de isponjau si lassànt interas.
Prima de inforrai su pani pesau si ghetànt a su forru una o duas fascina de sarmentu po ddu scardijai. Si tupàt sa buca’e su forru cun sa lama, s’aspetàt chi su pani fessit cotu e si ndi bogàt cun sa palia’e forru de ferru.
E nosu piciocheddus, aspettamus chi fessit bessia sa primu costedda po si dda papai isciusta in sa saba. Aiaia, segundu su tempus, coiat puru costeddas cun fàa, pani cun gerdas o cun pabassa, totu saboris chi fillus nostrus no connoscint e a nosu… s’est abarrau su speddiu.
Brai Picciau
